21.9.2013
Trong những kỳ trước, RFI đã dành nguyên một chương trình để nói về 100 năm ngày ra đời nhạc phẩm El Cóndor Pasa. Trong chương trình kỳ này, RFI mời quý thính giả và các bạn cùng khám phá lại không phải một, mà là ba bản nhạc tình La Tinh : Puerto Montt, Maria Elena và Magdalena, điểm chung là tựa đề của các bài hát đều là danh từ riêng.
Phiên bản mới Puerto Montt
Trong trường hợp của Puerto Montt, đây là một bản nhạc nổi tiếng ở Nam Mỹ. Tại châu Âu, đặc biệt là giới nghệ sĩ hát tiếng Tây Ban Nha, thường thể hiện bài này theo thể điệu bolero. Nhưng trong nguyên tác, đây lại là một ca khúc nhạc pop rock do ban nhạc Los Iracundos ghi âm lần đầu tiên vào năm 1968.
Nhóm này gồm sáu thành viên, do hai anh em Leonardo và Eduardo Franco sáng lập vào năm 1958. Cả nhóm sinh trưởng tại Uruguay, cho nên trong thời gian đầu họ hoạt động tại Montevideo, rồi sau đó tại Argentina khi ký hợp đồng ghi âm với hãng đĩa RCA của nước này từ năm 1962 trở đi.
Sáu thành viên của nhóm ban đầu lấy tên là Blue Kings, theo phong trào cua những nhóm nhạc rock Anh Mỹ, và mỗi lần xuất hiện trên sân khấu họ thường mặc âu phục màu xanh. Nhưng sau đó, họ thay đổi nghệ danh và lấy tên là Los Iracundos có nghĩa là Những kẻ phẫn nộ, để nhấn mạnh phong cách nổi loạn của một ban nhạc rock. Một số bài hát của nhóm từng bị kiểm duyệt, do giới trẻ ở Chilê chọn làm ca khúc phản kháng chế độ quân phiệt, cho dù đó không phải là chủ ý ban đầu của tác giả.
Patricia Salas - Puerto Montt from 김석훈과양은냄비들 on Vimeo.
Vào tháng 10 năm 1968, thành viên sáng lập của nhóm Eduardo Franco cùng với tác giả Cacho Valdez sáng tác và ghi âm nhạc phẩm Puerto Montt, sau khi lưu diễn ở thành phố cùng tên nằm ở miền trung Chilê, cách thủ đô Santiago cả ngàn cây số. Một tháng sau, bản nhạc Puerto Montt được gửi đi dự liên hoan ca nhạc Nam Mỹ tổ chức tại Buenos Aires và đoạt giải nhì trong số các sáng tác mới xuất sắc nhất.
Nhóm Los Iracundos tiếp tục hoạt động trong nhiều năm trời, ghi âm trên dưới 20 album trong vòng gần ba thập niên sự nghiệp, từ năm 1961 cho tới năm 1987, thời điểm mà Eduardo Franco, nhà soạn nhạc và cũng là linh hồn của nhóm qua đời vì bệnh ung thư.
Bản nhạc Puerto Montt ca ngợi vẻ đẹp của địa danh cùng tên, phía sau là núi, phía trước là biển, bên trong là hồ. Bài hát trở thành ca khúc tiêu biểu nhất của nhóm và sau đó đã được hàng trăm nghệ sĩ thuộc nhiều quốc gia nói tiếng Tây Ban Nha ghi âm lại từ Guatemala đến Bolivia, từ Venezuela đến Argentina.
Thời nay, bản nhạc cũng thường được các nhóm nhạc trẻ hòa âm lại theo thể điệu reggaeton, trong khi các nghệ sĩ lớn tuổi hơn như Pablo Carcamon, Patricia Salas hay Helmut Lotti thì chuyển thể bản nhạc qua điệu bolero, và đôi lúc viết sai địa danh này, thay vì ghi hai chữ lại quên mất một chữ T trong bản nhạc Puerto Montt.
Bản nhạc Puerto Montt mà các bạn vừa nghe, ca ngợi một địa danh ở Chilê nhưng lại do một ban nhạc Uruguay sáng tác, được sản xuất và được trao giải tại Argentina. Thành thử ra có nhiều tranh cãi về nguồn gốc xuất xứ của bản nhạc. Trường hợp này đã từng xẩy ra nhiều thập niên về trước với bản tango La Cumparsita (Vũ nữ thân gầy) mà cả hai quốc gia Argentina và Uruguay đều cho là của mình.
Với trường hợp của bài María Elena, thì không hề có chuyện đó. Trước hết vì đây là một trong những bản nhạc rất nổi tiếng của dòng nhạc bolero, thể loại sở trường của người Mêhicô. Hơn nữa, bản nhạc đã được viết tặng cho đệ nhất phu nhân María Elena, vợ của tổng thống Mêhicô Emilio Portes Gil thời bấy giờ.
Tác giả người Mêhicô Lorenzo Barcelata qua đời khá sớm, ở tuổi 45, nhưng đã để lại một kho sáng tác khá đồ sộ với hơn 200 ca khúc. Trong đó, bản nhạc María Elena do ông sáng tác cả nhạc lẫn lời, được xem như là một trong những bài bolero quen thuộc nhất.
Giai điệu bài hát thường được dùng ở trong phim, đến khi được tác giả Bob Russell đặt thêm lời tiếng Anh, thì bài hát thật sự chinh phục thế giới từ đầu những năm 1940 trở đi. Trong số những nghệ sĩ tên tuổi từng ghi âm bài này có Nat King Cole, Jerry Vale, Bob Eberly với dàn nhạc Jimmy Dorsey, Cesaria Evora và gần đây hơn nữa là Michael Bublé. Giới nghệ sĩ Anh Mỹ thường chuyển thể bài này qua nhạc cool jazz, trong khi các phiên bản tiếng Tây Ban Nha lại thuần chất bolero.
Cũng là tên gọi của một người đàn bà, nhạc phẩm Magdalena là tình khúc phá kỷ lục số bán vào mùa hè năm 1978. Tác giả của bản nhạc này là nhà sản xuất Juan Carlos Calderon. Sinh trưởng tại Tây Ban Nha, ông vào nghề ca hát như một nghệ sĩ nhạc jazz rồi sau đó chuyển sang sáng tác nhạc nhẹ.
Trong suốt thập niên 1970, ông đã viết hàng loạt ca khúc ăn khách cho hãng đĩa Mocedades. Trong số những nghệ sĩ từng hát nhạc của ông có Julio Iglesias, người Tây Ban Nha, Luis Miguel Mêhicô, Ricky Martin Puerto Rico, Myriam Hernández người Chilê ...
Juan Carlos Calderon sang Hoa Kỳ lập nghiệp từ đầu những năm 1980, sáng tác ca khúc lẫn nhạc phim và từng đoạt một giải Grammy nhờ cộng tác với thần tượng Luis Miguel một thập niên sau đó.
Giai đoạn thứ nhì trong sự nghiệp sáng tác của ông một phần là nhờ vào sự thành công rực rỡ của bài Magdalena mà ông viết vào năm 1978 cho nhóm Trigo Limpio. Phiên bản tiếng Pháp do ca sĩ Julie Pietri ghi âm một năm sau đó cũng như các phiên bản tiếng Ý, Bồ Đào Nha, Hà Lan, và Hy Lạp.
Khi sáng tác bài này, Juan Carlos Calderon lúc đầu chọn thể điệu cha cha, nhưng ông không ưng ý cho lắm với phiên bản demo. Khi chọn lối phối khí chậm hẳn lại, gần giống với thể điệu rumba dập dìu nhưng với lối hòa âm trong sáng của nhạc pop, thì lúc đó ông mới thật sự hài lòng.
Ứng dụng lối hòa âm trong sáng này cho các tên tuổi mà ông hợp tác sau đó, Juan Carlos Calderon đã góp phần giúp cho Luis Miguel lên ngôi ông hoàng bolero, vầng hào quang tỏa sáng trên vòm trời âm nhạc, tựa như không có đối thủ. Nhờ ông mà ca sĩ người Mêhicô cách tân làn điệu trữ tình, mở ra một kỷ nguyên mới cho dòng nhạc La Tinh.
Tuấn Thảo
Nguồn: http://www.viet.rfi.fr/van-hoa/20130929-puerto-montt-2013